Tijdens de excursies van het IVN bezoeken we normaal gesproken een natuurgebied. Het uitstapje van afgelopen zondag was echter een uitzondering. We bezochten geen bos, of heideterrein, maar een rioolwaterzuiveringsinstallatie. Het lijkt misschien een beetje een vreemde bestemming voor een opleiding tot natuurgids, maar het IVN heeft naast natuur, ook duurzaamheid hoog in het vaandel staan. Dus mochten we naar Haps komen voor een rondleiding bij de rioolwaterzuiveringsinstallatie ‘Land van Cuijk’.

Omgekeerde volgorde

Bij de IVN natuurgidsenopleiding zijn we inmiddels gewend om te beginnen met een mooie wandeling, met na afloop koffie en gebak uit de kofferbak van een auto. Bij deze wandeling begonnen we echter met de koffie. En dan niet uit een achterbak, maar lekker binnen in een goede stoel. Alleen het gebak was minder dan we gewend zijn, maar ik mag niet klagen, want het was een prima ontvangst.

Na de koffie was het tijd voor een uitleg over het werk van het waterschap en de werking van de waterzuiveringsinstallatie. De taken van het waterschap omvatten meer dan de meeste mensen denken. Ik kan dit wel allemaal gaan vertellen, maar het filmpje dat wij te zien kregen staat ook op YouTube en daarin wordt alles veel beter uitgelegd dan dat ik het kan. Het is zeker een aanrader om dat filmpje even te kijken, vandaar dat ik het hieronder insluit:

Het zuiveringsproces

In de rioolwaterzuiveringsinstallatie te Haps wordt dagelijks 35.000 tot 40.000 m³ water gezuiverd. Dit is afvalwater van huishoudens en industrie, maar ook regenwater dat op straat valt en in het rioolputje terecht komt. Al dat water wordt op een duurzame en efficiënte manier gezuiverd. Het water dat de installatie verlaat is schoon genoeg om te dienen als oppervlaktewater. Het grootste gedeelte van dit water wordt naar de maas geleidt, en een klein gedeelte wordt in slootjes van omliggende landerijen gepompt en wordt gebruikt om verdroging tegen te gaan en als drinkwater voor het vee.

Hieronder zal ik in het kort vertellen welke weg het water in de zuivering doorloopt.

1. Voorbeluchting

De afvalwaterzuivering land van Cuijk heeft een groot verzorgingsgebied. Soms is het water meer dan een etmaal onderweg voordat het de installatie heeft bereikt. Het rottingsproces is dan al begonnen. Om de ergste stank te verwijderen wordt het water voorbelucht in een gesloten systeem.

2. Grof vuil

Nu wordt het grove vuil uit het water gehaald. Met behulp van een rooster worden alle grote delen uit het water gehaald. Hierbij kun je denken aan snoetenpoetsdoekjes, maandverband, condooms, goudvissen en andere dingen die door het toilet gespoeld worden.

3. Zand-/Vetvanger

Vervolgens komt het water in een zand- en vetvanger. De zwaardere delen, zoals zand, maar ook bijvoorbeeld maiskorrels en pitjes zakken naar de bodem. En het vet stijgt naar het wateroppervlak, waar het wordt afgeroomd.

4. Beluchtingstanks

Het water bevat nu nog organisch materiaal, fosfaten en nitraten. Deze worden uit het water gezuiverd met behulp van micro-organismen. Het water wordt hiervoor in grote beluchtingstanks gepompt, van acht meter diep. Een deel van deze tanks worden belucht en een deel wordt niet belucht. Door deze wisselwerking kunnen bijna alle schadelijke stoffen die nog in het water aanwezig zijn worden verwijderd.

Wanneer fosfaat accumulerende bacteriën (afgekort tot PAO, wat staat voor Phosphate Accumulating Organisms) zich in zuurstofloos en nitraatarm water bevinden, komen deze bacteriën in een stress-situatie die ervoor zorgt dat grote hoeveelheden fosfaat door de bacteriën worden afgegeven aan het water/slib mengsel. Deze fase noemt men de hongerfase. Wanneer het actief slib nadien wordt belucht, er door het slib nitraat wordt geproduceerd en de PAO’s bijgevolg een overvloed aan zuurstof, nitraat en voedingsstoffen hebben, zullen de PAO’s niet alleen de eerder afgegeven hoeveelheid fosfaat terug opnemen, maar ook een overmaat aan fosfaat. Deze fase wordt de feestmaalfase genoemd. Het volledige proces waarbij de afwisseling van anaerobe en zuurstofrijke omstandigheden wordt toegepast voor de groei van fosfaat accumulerende bacteriën noemt men biologische fosfaatverwijdering  (Bron: wikipedia)

5. Nabezinktanks

Het water wordt nu in grote tanks gepompt voor de nabezinking. Hierbij zakt het actieve slib met de micro-organismen naar de bodem van de tank. Aan de bovenkant verlaat het gezuiverde water de tank. Het enige dat niet te verwijderen is zijn (micro)plastics en medicijnen. Gelukkig zijn dit kleine concentraties die geen gevaar vormen.

Het grootste deel van het water is nu klaar om de rioolwaterzuiveringsinstallatie weer te verlaten, maar een klein gedeelte wordt nog nagezuiverd. Dit gebeurd door het water door slootjes met riet te leiden. Hierdoor wordt het water weer belucht en wordt het ‘biologisch water’.

Het duurt gemiddeld een dag voordat het smerige rioolwater dat de installatie binnen komt, de installatie aan de achterkant weer verlaat als schoon oppervlaktewater.

Duurzaamheid en natuur

Het zuiveren van rioolwater is natuurlijk het hoofddoel van de zuiveringsinstallatie, maar daarnaast zijn ze volop bezig met het ontplooien van ideeën op het gebied van duurzaamheid.

Het slib met de micro-organismen is een levend geheel dat wordt gevoed met het rioolwater. Natuurlijk planten die organismen zich ook voort. Dit zorgt voor een continue verjonging van het slib, maar het zorgt er ook voor dat er een overschot ontstaat. Het teveel aan slib wordt ingedikt en vergist. Hierbij ontstaat gas, wat weer wordt omgezet in elektriciteit. Dit zorgt voor ongeveer 2/3^e van de stroomvoorziening van het gehele complex. Ook wordt een deel van de afvalstroom verwerkt tot een grondstof voor kunstmest. Zo is de rioolwaterzuiveringsinstallatie op verschillende fronten bezig met duurzame initiatieven.

Ook wordt er rekening gehouden met de natuur. Zo zijn de rietslootjes die worden gebruikt voor de nazuivering een prachtig habitat voor veel verschillende vogelsoorten. Er is zelfs een ijsvogelwand bij geplaatst. Meer dan veertig(!) vogelsoorten hebben zich al in het riet laten zien. En omdat het een afgesloten terrein is hebben de vogels er voldoende rust.

Ondanks dat deze excursie een beetje uit de toon valt in vergelijking met de andere uitstapjes die we tot nu toe hebben gehad, was het wel een heel waardevolle en leerzame ervaring. Mocht je de kans hebben om een een keer te gaan kijken bij een rioolwaterzuiveringsinstallatie, dan kan ik dat zeker aanraden. Na afloop kijk je op een heel andere manier naar het afvalwater dat je produceert.