Buiten is het koud, ijskoud! En met de gure noordoostenwind voelt het nog veel kouder aan. Gelukkig zit ik nu binnen, met een kop hete thee en mijn voeten op de verwarming. Ik heb een hekel aan deze temperaturen. Geef mij maar de zomer.

Ik ben niet de enige die er zo over denkt. Als de bladeren van de bomen vallen treffen veel dieren hun voorbereidingen om de kou te overleven. Hoe ze dit doen was het onderwerp van de theorieles deze week tijdens de IVN Natuurgidsenopleiding (NGO).

Overwinteren van koudbloedige dieren

Sommige dieren kunnen zich gemakkelijker aanpassen aan temperatuursveranderingen dan anderen. Zoogdieren en vogels hebben een vaste lichaamstemperatuur, onafhankelijk van de omgeving, zij zijn dus warmbloedig. Hun tegenhangers, de koudbloedige dieren, laten hun lichaamstemperatuur bepalen door de omgevingstemperatuur. Deze dieren zouden doodvriezen als ze geen maatregelen nemen. Daarom zie je in de winter ook nauwelijks koudbloedige dieren. Ze zijn allemaal weggetrokken, houden een winterslaap of zijn doodgegaan.

bij de dieren die een winterslaap houden zijn er een aantal die gebruik maken van een bijzondere manier om bevriezing te voorkomen. Zij maken namelijk gebruik van vriespuntsdaling. Door het afvoeren van water uit het lichaam verhogen ze de concentratie van opgeloste stoffen in het lichaamsvocht. Dit zorgt ervoor dat het lichaamsvocht niet bevriest bij 0º C, maar pas bij een lagere temperatuur.

Overwinteren van warmbloedige dieren

Dieren die hun eigen lichaamstemperatuur kunnen vasthouden lopen minder kans om dood te vriezen en hebben dus meer opties om de winter door te komen. Toch zie je ook hier veel dieren die een winterslaap houden, of wegtrekken naar warmere oorden.

Daarnaast heeft deze groep nog andere manieren om de kou te trotseren. Zo legt de eekhoorn een wintervoorraad aan, krijgt de hermelijn een wintervacht en eet de koolmees noten en zaden in plaats van insecten. Ieder dier past zich aan de omstandigheden aan om te overleven.

Einde van het blok overwinteren

Met deze theorieles hebben we het blok overwinteren afgesloten. Wat mij betreft kunnen we de winter dan nu ook wel afsluiten. Laat de lente maar komen. Ik kan haast niet wachten op de eerste bosanemonen en oranjetipjes.