De steenbreekvaren; een plant met karakter

Soorten als de brandnetel, de houtduif en de wesp kom je schijnbaar overal tegen. Of je nou bij het bezoekerscentrum van de Hoge Veluwe bent, of in hartje Amsterdam. Deze soorten kunnen zich gemakkelijk aanpassen aan verschillende omstandigheden en stellen geen hoge eisen aan hun leefomgeving.

Andere soorten zijn een stuk kieskeuriger. Eén van die soorten is de steenbreekvaren. Hij komt in bijna alle gematigde streken van de wereld voor, maar nergens is hij echt heel algemeen. In Nederland is deze varensoort zeldzaam en vind je hem voornamelijk in Zuid-Limburg, langs de Maas en de IJssel en in stedelijke gebieden. Dit komt omdat de steenbreekvaren groeit aan de schaduwzijde van rotsen en oude muren. En in Nederland kom je die niet heel veel tegen.

De steenbreekvaren groeit vaak op schaduwrijke plaatsen.
De steenbreekvaren groeit vaak op schaduwrijke plaatsen.

Het Müllertal in Luxemburg staat daarentegen bekend om zijn kalksteenrotsen en vele kastelen. Deze omgeving is bij uitstek geschikt boor de steenbreekvaren en daar kom je deze bijzondere varen dan ook veelvuldig tegen. Dus toen ik daar met de familie op vakantie was kon ik het niet nalaten om er een aantal foto’s van te maken.

De steenbreekvaren doet het goed op de oude muren van de kasteelruïne in Larochette (Luxemburg). Linksboven op de foto zie je ook de muurvaren. Deze twee soorten komen veelal voor in hetzelfde biotoop.
De steenbreekvaren doet het goed op de oude muren van de kasteelruïne in Larochette (Luxemburg). Linksboven op de foto zie je ook de muurvaren. Deze twee soorten komen veelal voor in hetzelfde biotoop.

Niet zo sterk als de naam doet vermoeden… of toch?

De naam steenbreekvaren klinkt heel spectaculair, maar in de praktijk zal dit kleine plantje geen rotsen splijten. Hij groeit graag in gaten en spleten, waar kleine beetjes zand zich ophopen, waarschijnlijk heeft hij daar zijn naam aan te danken. Op plaatsen waar andere planten nauwelijks houvast weten te vinden kan de steenbreekvaren gedijen.

De steenbreekvaren groeit vaak op plaatsen waar andere soorten geen kans maken.
De steenbreekvaren groeit vaak op plaatsen waar andere soorten geen kans maken.

Toch is deze kleine varen geen watje. Zelfs in de winter blijft hij groen en hij kan temperaturen tot -35°C zonder problemen overleven.

Signatuurleer

Even een klein uitstapje. De signatuurleer is een alternatieve geneeswijze die erop is gebaseerd dat kruiden uiterlijke kenmerken hebben, zoals vorm of kleur, die overeenkomen met de te genezen aandoening of het orgaan waarvoor ze gebruikt kunnen worden.

Maar wat heeft dit in hemelsnaam te maken met de steenbreekvaren?

De steenbreekvaren hoort bij de familie van de streepvarens. Bij deze varenfamilie zijn de sporen niet gegroepeerd in bolletjes onder de bladeren, maar in strepen. De Latijnse naam voor deze familie is ‘Asplenium’ en in het Engels worden ze aangeduid als ‘Spleenwort’. Dit komt omdat de strepen met de sporen dus wel iets weg hebben van een milt (= Spleen in het Engels). Drankjes gemaakt van streepvarens, en dus ook de steenbreekvaren, werden tot in de middeleeuwen gebruikt in drankjes tegen miltziektes.

Het blad van de steenbreekvaren met aan beide kanten van de donkere bladsteel de eivormige deelbladeren. Door het tegenlicht zie je duidelijk de sporangiën in de vorm van strepen op de onderkant van het blad.
Het blad van de steenbreekvaren met aan beide kanten van de donkere bladsteel de eivormige deelbladeren. Door het tegenlicht zie je duidelijk de sporangiën in de vorm van strepen op de onderkant van het blad.

De steenbreekvaren: Een plant met karakter

De steenbreekvaren laat zich niet vaak zien. En als hij zich laat zien wordt hij door zijn onopvallende verschijning vaak over het hoofd gezien. Eigenlijk zond, wat al met al is deze kleine, onopvallende varen echt een plant met karakter.

De steenbreekvaren: Een plant met karakter.
De steenbreekvaren: Een plant met karakter.

Geef een reactie